De familie van Woerden in ’t Woudt hield een kasboek bij van de aankoop van schapen. Vanaf 1889 tot 1939 krijgen we een overzicht van de prijzen.
Het kasboek van schapen staat op naam van H. van Woerden. Dit is Hugo van Woerden, de opa van Paul, die het aantekenboekje in bezit heeft. De aantekeningen beginnen in het jaar 1889. Hugo van Woerden hield schapen in zijn land. In 1906 is hij gestorven. Toen werd de boerderij overgenomen door zijn zoon IJsbrand. Hij ging door met de schapenhandel en noteerde eveneens de aankopen van de schapen nauwkeurig in het boekje. Tijdens de Spaanse griep in 1918 overleed IJsbrand. De jongere broer Arie kreeg vervolgens de boerderij te beheren en zette de familietraditie voort. Hij trouwde datzelfde jaar met Jaapje van der Spek uit Vrijenban.
De boerderij was familiebezit en eigendom van Arie van Woerden. De boerderij werd vanouds de Hofwoning genoemd. Het is de oudste boerderij van ’t Woudt. Er was 32 hectare grond bij de boerderij. In 1925/26 is de grond verdeeld tussen Arie en zijn broer Jan. Toen is er ook een woning voor Jan gebouwd, zodat hij een eigen optrek had en kon trouwen met Maria van der Berg uit Schipluiden.
De heer P. van Woerden vertelde: ‘Vader had zo’n dertig koeien. Dat was een gemiddeld aantal. Er waren ook varkens en kippen. Tevens hield vader schapen. Elk jaar kwam er een schapenscheerder langs om de schapen te scheren. De wol werd goed verkocht. Vader kocht de schapen in Noord-Holland. Zij werden alleen voor de handel gehouden. Ook de lammetjes werden verkocht’.
Het kasboek is eenvoudig van structuur. Elk jaar werd er bijgehouden hoeveel schapen gekocht werden, van welke personen en voor welke prijzen. Het boekje lijkt alleen te gaan over ‘gekochte’ schapen. Sommige jaren worden slechts prijzen weergegeven en niet de vermelding van aan- of verkoop. De inhoud wijkt echter niet af van de pagina’s waar nadrukkelijk vermeld wordt dat het een aankoop betreft. Dus is het aan te nemen dat het geheel om aankopen gaat. Interessant is dat er gegevens verstrekt worden over een periode van vijftig jaar en er gedurende die periode te zien is wat de prijzen van de schapen waren. Er zijn ook beperkingen. Er wordt niet vermeld waar de schapen precies gekocht worden (alleen Noord-Holland wordt genoemd) en wat de verkochte schapen opleveren. Dus een totaal overzicht van de prijzen is niet zichtbaar. In de maand januari werden de schapen gekocht.
1900: gekochte N.H. schapen 8 jan.
J. de Boer 19 schapen a f 27,– = f 513,–
A. Kolken 15 ” 26,– 390
J. Beerepoot 18 ” 30,– 540
” 1 ” 25 ,– 25
C. Beerepoot 4 ” 27,– 108
C. Laan 15 ” 27,50 412,50
totaal 72 f 1988,50 + kosten f 45,74= f 2034,24
De gemiddelde prijs per schaap bedroeg rond 1900 f 29,–. Deze gemiddelde prijs ging elk jaar met een gulden omhoog. In 1905 bedroeg de prijs rond de f 34,–. En met een stijging tot f 37,– in 1907 eindigt prijs bij het eerste decennium (1910) weer in de buurt van f 29–,-30,–.
Het tweede decennium begint met een stijging van de prijs tot net boven de f 30,–. Tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) stijgen de prijzen alsmaar tot f 55,– in 1916, f 65,– in 1918 en begin 1919 wordt zelfs boven de f 100,– per schaap betaald. Het aantal gekochte schapen is inmiddels gehalveerd. De verkopers blijven veelal dezelfde personen.
In 1922 komt er weer een lichte daling van de prijzen met een gemiddelde van f 52,– per stuk. Tot 1927 is er een schommeling tussen de f 50,– en de f 60,–. Dan dalen de prijzen plotseling naar het niveau van tien jaar terug. Dit hangt samen met de economische crisis waarin de wereld komt te verkeren. Boer Van Woerden is nu wel weer in staat om meer schapen op te kopen. De volgende jaren herstelt de markt in schapen zich enigszins. Tot het jaar 1933. In dat jaar daalt de prijs onder de f 20,– per schaap. Een dramatisch dieptepunt!
Schapen gekocht in 1933
P. Schipper 6 a f 18,– = f 108,–
J. Koopman 26 17,50 455
C. Beerepoot 12 16,– 192
J. de Boer jr. 6 16,– 96
A. Kolken 11 16,– 176
J. de Boer sr. 17 15,– 255
totaal 78 f 1282,– + kosten (reis f 13,– en vracht 78,–)
Langzaam komt de schapenhandel weer uit het dal. Eind jaren dertig liggen de prijzen per schaap rond de f 25,–. Boer Arie van Woerden is in deze jaren wel wat minder schapen gaan kopen, tussen de veertig en de zestig.
Trudy Werner-Berkhout, Thema: Handel, Sleutelwoorden: schapen, aankoop, kasboek, Periode: 1900 – 1939, 18-02-2004
Bronnen:
- Interview met P. van Woerden gehouden door T. Werner-Berkhout in 2002.
- Kasboek van H. van Woerden en A. van Woerden.